 | Sıradan bir adam, askeri kumandan ve evliya olan Kırca Ali hakkında birçok efsane ve rivayet vardır. Kırcaali şehri adını ondan almıştır. Yaşlılar Kırca Ali'nin doğum yerinin Buhara veya Konya vilayetinde bulunan iskele kasabası Alanya olduğunu iddia etmektedirler. Hicri takvime göre ( 1892 y), 1310 yılına ait Edirne vilayeti Salnamesinden bir efsane tercüme edilmiştir. Bu efsaneye göre Sultan Murad zamanında ( 1360-1389) Türkler Rodoplara Kırca Ali komutasında akın yapmışlar. O, bir çarpışma esnasında şehit düşmüş ve yeni yerleşim yerine Kırca Ali'nin adını vermişler. Bir yerleşim yerine ad vermek kolay olmadığı gibi, rasgele bir isim vermek de kolay iş değil. | |
| Kırca Ali herhalde kendi ortamında üstün tutulan, otoriteli, gösterişli, sevgili ve saygılı bir şahıs imiş. Bunun içindir ki, ahali yerleşim yerine onun adını koymuş. Böylelikle Kırca Ali kim olursa olsun onun adı ebedileşmiş. Yerleşim yerinin Kırca Ali'nin şehit düşmesinden önce mevcut olup olmadığı sorusuna henüz bir cevap yok. Ancak, önemli olan yerleşim yerinin ne zaman meydana gelmiş olmasıdır. Şimdi efsanelerin Kırca Ali'yi nasıl takdim ettiğini görelim: | ||
GAZİ KIRCA ALİ EFSANESİ Orta Asya'nın eski Özbek SSCB' de bulunan eski bilim ve sanat merkezi olan Buhara ilahiyet okullarının birinde Ali adında bir talebe okuyormuş. Zeki hafızası ile dikkati celbeden bu talebe, hem arkadaşları, hem de ona ders veren hocası tarafından çok seviliyormuş. Yukarı sınıflara geçtiğinde daha da coşkun olmuş, avcılığa kendini okadar kaptırmış ki, günlerce ortadan kayboluyormuş. Defalarca hocası ormanda gezmemesi için nasihat ediyor, dini vecibeleri ile ilgilenmesini istiyormuş. Ali, söz veriyor, fakat ders saatleri bitince tüfeğini kavrayıp ava koşuyormuş. Hocanın defalarca yapmış olduğu protestolar fayda etmemiş ve başka bir şekilde onu etkilemeye karar vermiş. Hoca çok maharetli biriymiş. Bir defa Ali ava giderken hoca onu takip etmiş. Ali bir tavşana nişan alırken hoca onu bir ağaç arkasından dikkatle seyrediyormuş. Ali tavşanı vurmuş, ancak tavşan yerine hocasını vurduğunu görünce çok şaşırmış. Dehşete kapılan Ali doğru okuluna gitmiş. Ancak okul avlusuna girdiğinde hocasının huzurunu bozmadan çeşmede yıkandığını görmüş. Ali rahat bir soluk almış, biraz önce gördüğünü hocanın onu sık sık tekdir etmesinden doğan korkudan olduğunu düşünmüş. Ertesi gün sınıf meşgaleleri başlayınca hoca Aliye bakarak şöyle demiş: '' Kalk! Dün nerede olduğunu bize anlat.'' " Arkadaşlarımla ders çalışıyordum'',diye ürkekçe cevap vermiş Ali " Ormanda hocasına nişan alıp tavşan diye vuran kimdi? ?" Ali telaşla titrewmeye başlamış, hoca ise devam ederek: " Beni aldatabileceğini sanma. Öldürdüğün kişi ben idim, ama işte ben senin karşındayım ve canlıyım. İyi hatırla, bir daha gerçeği söylememek girişiminde bulunma. Otur yerine. Sen artık talebe değil, sen kırcı'sın." Talebeler gülüşmüş, Ali ise üzüntüden donakalmış. Hiçbir karşılık verememiş, fakat hava kararınca hocasının yanına gitmiş ve diz çökerek yalvarmış: " Bir daha asla ava gitmeyeceğim. Beni affedin ve okuldan ihraç etmeyin, çünkü ebeveynlerim bundan ötürü delirebilir. Ben onların tek evladıyım. Acıyın bana." Ali örnek bir talebe olmuş, ancak iyi ismini kaybettiğinden dolayı herkes ona '' Kırcı, Kırcı Ali''demeye başlamış. Ali eski saygınlığını geri alabilmesi için hiç bir şey fayda etmemiş. Ve Ali yine coşkunluk etmeye başlamış, kimseyi dinlemiyormuş. Azıcık serbest kalınca tüfeğini kavrayıp ava koşuyormuş. Ali boylu poslu, endamlı ve çok yakışıklı imiş. Yakışıklı olmasından başka her şeyi öğrenme meraklısı imiş. Çok okuyormuş ve tüm derslerden üstün başarısı varşış. Bundan dolayı artık hoca ona sert ihtarda bulunmuyor, Aliyı ava giderken gördüğünde göz yumuyormuş. Bu esnada Osmanlı imparatorluğu Edirne'yi fethetmiş (1363) ve Balkan Yarımadası'nda seferlerine devam ediyormuş. Din uğruna yürütülen savaşlar için gönüllü toplamak icap etmiş. Sıra Buhara'daki okula gelince hoca Ali'ye dönerek şöyle demiş: " Kırcı Ali, hadi şimdi senin cesurluğunu göreyim. Sen beni yıllarca kızdırıp ava gitme nasihatımı dinlemedin. Benden bir şey saklanamaz. Senin kırda nekadar gezip dolaştığını saydım ve hakkı ile sana ''Kırcı'' dedim. Tavşan öldürmek ve hedefi vurmak büyük bir maharet değil, bu bir kahramanlık da sayılmaz. Çimdi seni göreyim, söyle, gönüllü gidecek misin?'' " Evet, hazırım'' diye cevap vermiş Ali. " Hadi o zaman git savaşta ün kazan. Ben ve tüm arkadaşların seni kahraman olarak katrşılayalım'' demiş hoca. Buhara'dan çok gönüllü varmış, ama Ali daha ilk günlerde yiğitliği ve delikanlılığı ile komutanlarının dikkatini celpetmiş. Ali'ye sorumlu görevler vermeye başlamışlar, Kırcı Ali de bunları kusursuz yerine getiriyormuş. Burada da ona Kırcı Ali demeye devam etmişler ve adı ağızdan ağıza dolaşıyormuş. Savaşta da üstünlüğünü göstermiş ve hep ilk hatlarda yer alıyormuş. Böylelikle komutan olmaya başarmış. Kırcı Ali her yerde saygı ve sevgi ile anılıyormuş. Akıllıca ve ilhamla konuşarak askerlerini coşturuyormuş. Bir derceye kadar tarihi de bildiğinden nutukları çok celpedici imiş. Hatip olarak ün kazanmış. Birkaç yıl esnasında şöhret ve miralay rütbesini kazanmış. Onun askerleri fırtına gibi ilerleyerek zafer üstüne zafer kazanıyormuş. Kırcı Ali savaşta hep ön saflarda bulunuyormuş. Mucize, o hiç bir defa yaralanmamış. Askerleri için bir kardeş olup onlar da onu bir kardeş olarak seviyorlarmış. Ali askerlerinin tok ve barınakta olduklarını görmeyince hiç bir zaman yemeğe oturmuyormuş. Rodoplara girdiklerinde Ali'nin alayı büyük üne sahipmiş. Balta girmemiş Rodop dağları Ali'nin kalbini fethetmiş. Sefer bittikten sonra Ali oralarda kalmaya karar vermiş. Köyden köye dolaşarak Kırcı Ali yaşlanmış. Kıca Ali'nin gezdiği bu yerlerde onun askerlerinin çoğu yaşamaya devam etmiş. Yeni gelen göçmenlere nasihat veriyor, ama bu arada ava gitmeyi de ihmal etmiyormuş. Türk göçmenleri Kırcı Ali'ye büyük hürmet gösteriyormuş. Onsuz hiç bir şey olmuyor, o sivil hayatta da ön saflarda imiş. Kırcı Ali iyice ihtiyarlamış. Bir sabah onu ölü bulmuşlar. Rodop köylerinden binlerce insan toplanmış. Onu ölü buldukları alana gömmüşler. Onun eski askerlerinden bazıları, kendisini okadar çok seviyorlarmış ki, mezarının yakınına ev kurarak çok sevdikleri komutanlarının yanında kalmaya karar vermişler. Bu evlerin yanında başka evler de kurulmuş. Evlerin sayısı 25-30-u bulunca türklerden en yaşlısı köylerine nasıl bir isim vereceklerini sormuş. Fazla düşünmeden hep bir ağızdan cesur komutanları Kırcı Ali'nin adını vereceklerini haykırmışlar. '' Bu günden itibaren köyün adı Kırcı Ali olsun, Buhara'lı cesur komutanın şöhreti ve kahramanlığı büyük ve küçükler tarafından anılsın ve bir gün burası kasaba olsun!'' Bu veriler Sultan Abdul Hamid'in hocalarından biri olan Halim efendi tarafından zikredilmiştir. İstanbul kütühanesinde Buharalı Ali hakkındaki bu hikayeyi bulan Kırcaali doğumlu Halim efendi Osmanlı vakiyenamelerinde okuduğunu bildirmiş ve böylece bu hikaye bizim yöremizde ilk hekim olanDoktor Sadık tarafından buraya getirilmiş. Bu efsane veya gerçeğe Edirne vilayeti 1892 yılı Salnamesinin 316. Sayfasındaki Kırcı Ali hakkında notu hatırlatmak istiyoruz: '' Kırcaali'nin fethi hakkında daha fazla veri olmamasına rağmen, Osmanlı vakiyenamelerine göre bu olay Birinci Murat zamanında vuku bulmuştur. Gümülcine'nin düşmesinden sonra Rodoplardaki diğer yerleşim yerlerine de sıra gelmiş. Başka bir delile göre bu yerlerde Sultan Murad'ın komutanlarından biri olan Kırcı Ali adında birisi savaşmış. Burada ateşe verilen köylerden birini Kırcı Ali yeniden tesis etmiş ve ona kendi adını vermiş. Böylece Doğu Rodoplardaki Kırcaali kasabası meydana gelmiş.'' | ||
KIRCAALİ BÖLGESEL TARİH MÜZESİ
| Kırcaali bölgesel tarih müzesi faaliyetini Güney Bulgaristanın Doğu Rodoplarında gerçekleştirmektedir. Bu müze, bölgenin tarihi anılarını taşıyan kültürel değerlerini incelemek, korumak ve yayınlamak için 1965 yılında kurulmuştır. Genel fonu 19-u tarih öncesi, 122-si antik ve 37-si orta çağdan olan yaklaşık 37 000 nümune içermektedir. Kayıtlı kültür abidelerin 30-u milli değer taşımaktadır. | ||
KIRCAALİ'NİN KÜLTÜREL MİRASI
| 1. Orta çağ kompleksi "Perperikon | ||
 | Balkanların en büyük taş ansamblı "Perperikon" olarak adlandırılan Murgovo köyü yakınlarındaki tepedir. Tunç devrin sonunda oluşan ilk taş oyuları 11 - 6 asır Milattan önce, yeni demir devrinde de gayretle devam etmiştir. Arkeolojik kazılar esnasında bulunan zengin seramik kompleksi de aynı döneme aittir. Bu araştırmalardan en çarpıcısı taşların içinde oyulmuş yaklaşık 2 metre büyüklüğünde yuvarlak taş mihrapdır. | |
| Fotograflar >> | ||
| Roma imparatorluğu devri kompleksin yaşamında büyük etki bırakmıştır. Arkeologların kazıları ve araştırmaları taş kesintilerin üzerinde birkaç katlı muazam bir sarayın kurulmuş olduğunu gösterir. Tepenin etrafına duvarları 2,8 metre kalınlıkta olan muhteşem bir kale inşaa edilmiştir. Kalenin içinde konut binaları ve mabetlerden oluşan mahalleler kurulmuş. Günümüzde bu binaların çoğu hala toprak altındadır, fakat taşın içine oyulan ve iyi altyapı olduğunu gösteren sokaklar bulunmuştur. Bu etkileyici mega eser asırlar içersinde bir kaç kez taaruza uğramış, temellere kadar yıkılmasına rağmen yeniden yapılanmıştır. | ||
| 2. Manastır kompleksı "Sv.Yoan Predteça" | ||
 | Kırcaali'nin "Veselçane" semtinde orta çağın en önemli abidelerinden birisi - 2000 yılında restore edilen "Sv.Yoan Predteça" mabeti bulunmaktadır. Aynısı manastır kaleleri piskopos ikametgahlarına dönüştüğü 11-14 asırlarından bir orta çağ manastırının parçasıdır. | |
| Fotograflar >> | ||
| Bulunan ve artık restore ve muhafaza edilen piskopos türbesi ve altın dokuma piskopos giysileri bunu kanıtlamaktadır. Kırcaali yakınlarında bir ikinci piskopos merkezi daha bulunduğu hipotezi de arkeologların 2001 yılında yaptıkları son araştırmalardan doğrulanmıştır. | ||
| 3. Taş mantarları. | ||
 | Beli plast köyünün etrafında Trakya süvarisi - Heroy tanrısına adanmış 35 adak plakları bulunmuştur. Burada bir Trakya tapınağı da vardır. Köyün üzerinde, Karatepe doruğu yolu yanında 3 metre yüksekliğinde doğal mantar görüntülerinde taş mantarlar bulunmaktadır. Aynıları asırlarca hava tabakasının etkisi altında oluşmuştur.Onlar tarif edilemiyecek kadar güzeldir. Yanardağ süngertaşından oyulmuşlardır. | |
KIRCAALİ İLÇESİNDE GÖRÜLECEK ESERLER -
mağara, korumaya alınmış doğal parklar ve eski eserler
/köprü, konak v.s./
mağara, korumaya alınmış doğal parklar ve eski eserler
/köprü, konak v.s./
Eserin adı | İlçedeki bulunduğu yer | Kısa tarifi/özelliği |
| Karangil mağarası | Şiroko pole köyü | Mağara kireç taşlarından oluşmuş olup üç katlı ve 650 m derinliktedir. Çeşitli yarasa türleri barınmaktadır. Mağarada dünyada yalnız burada rastlanan örümcek cinsi bulunmaktadır. /Centromerus milleri/ |
| Karangil mağarası İnikler mağarası / Stremtsi labirentleri/ | Stremtsi köyü | İyi korunmuş altın madeni galerileri / I-III asır M.S. Roma. Uzunluğu - 460 m. Galeriler labirente benzediğinden onlara bu isim verilmiş. |
| Snejinkite mağarası | Snejinka köyü / Dıjdovnitsa köyü yakınında | Yedi mağara orta asırdan kalma Asar kalesinin alt tarafında bulunmaktadır. Bunlardan en uzunu 110 metredir ve kaleye götüren gizli girişi vardır. |
| Tilki in mağarası | Opılçentsi köyü | Taşlı tacdan oluşmuş bu mağaranın uzunluğu 125 metredir. Eski zamanlarda içinde insan yaşıyormuş. Mağarada dünyada yalnız burada rastlanan mağara böceği cinsi bulunmaktadır |
| Karabekir mağarası | Gluhar köyü | Taşlı tacdan oluşmuş bu mağara Vırbitsa ırmağı üzerinde bulunmaktadır. Mağarada ilk çağ insanları yaşıyormuş. |
| Brışlyan mağarası | Visoka Polyana köyü | Hisar kalesi yakınlarında bulunur. Yarasalar. |
Yumruk Kaya doğal parkı | Kaloyantsi köyü | Kaybolmalarını önlemek amacıyla uoruma altına alınan hayvan ve bitkiler /kara leylek, Mısır Akbabası, atmaca, ak kuyruklu fare yiyen, avare doğan, Trakya kekliği, baykuş, kaya kırlangıcı ve Doğu Rodoplarda bulunan diğer canlılar. |
Sredna Arda doğal parkı | Zvezdelina ve Visoka Polyana köyleri | Kaybolmalarını önlemek amacıyla uoruma altına alınan hayvan ve bitkiler /kara leylek, Mısır Akbabası, atmaca, ak kuyruklu fare yiyen, avare doğan, Trakya kekliği, baykuş, kaya kırlangıcı ve Doğu Rodoplarda bulunan diğer canlılar. |
Venüs Saçı doğal parkı /Adiantum capillus rhodopaea/ | Köşk Dere - Kırcaali'nin batısında Arda nehrine 0.5 km uzaklıkta | Arda nehrinin sarp ve kayalı uıyısında bulunur ve 1 km'den ibarettir. Bitki Kırmızı Kitaba dahil edilmiştir. |
Rodop orman anası doğal parkı /Lathrea rhodopaea/ | Perperek ve Svatbare köylerinden geçen Perperek deresi | Balkanlarda seyrek bulunan bu bitki 17 dka'dan ibarettir. Kırmızı Kitaba dahil edilmiştir. Küçük gruplar halinde görülebilir. |
Kırcaali Piramitleri /Taşlaşmış düğün/ doğal parkı | Kırcaali'nin doğusunda, Zimzelen köyü | Kırcaali Piramitleri tuf ve tufitten oluşmuş 50 dka yer kaplamaktadır. |
Taş Mantarlar doğal parkı | Beli Plast köyü | Kırcaali Piramitleri bir benzeridir. Mantar şeklinde oluşmuş olup 30 dka yer kaplamaktadır. |
| Taş Pencere doğal parkı | Kostino köyü | Kaya oluşumları |
| Yoan Predteça Manastırı | Kırcaali, Veselçdne semti | IX-IV asırlara ait. Manastır yeniden restore edimiş ve ibadete açıktır. |
| Trakya Kalesi | İvantsi köyü | M.Ö. VII-I asırlara aittir. |
| Orta Asır piskoposluğu | Nenkovo köyüne yakın Asar yeri | Geç antik ve orta asırlara ait piskoposluk - IV-XIV asır. Kırcaali'ye yakın Borovitsa deresi kıyısında bulunmaktadır. |
| Trakya Kaya Nişleri | Dıjdovnitsa ve Nenkovo köyleri | Sarp kayalarda bulunurlar. İbadet amacıyla yapılmışlardır. |
| Trakya Kalesi ve Kaya Nişleri | Lisitsite köyü | M.Ö. IV-I asırlara aittir. Dambali tepesine yakındır. |
| Hiperperakion/Perperikon/ Trakya Kral Köşkü | Gorna Krepost köyüne yakın Asar yerinde bulunur. | VI-XIV orta asırlara aittir. Eski kalenin altında M.Ö. IV-III asırlara ait Trakya Kral Köşkü bulunmuştur. Dünya çapında ender rastlanan bir arkeolojık buluştur. |
| Mneakos /Monyak/ Kalesi | Şiroko Pole yakınlarında Asar Altı yerinde bulunur. | XI-XIV orta asırlara aittir. |
| Hisar Kalesi | Vişegrad köyü | Hisar Üstü yerinde bulunur, Geç antik ve orta asırlara aittir./IV-XIV asır./ Harman Kaya yerinde Trakya Kalesi bulunur. /IV-I asır./ |
Kırcaali ilçesinde ibadet yerleri
| İbadet yeri türü/manastır, kilise, cami v.s./ ve adı | İbadet yerini idare eden | İlçedeki bulunduğu yer | İbadet yerinin kısa tarifi | İbadet yerinin durumu | Diğer Notlar |
| Sveti Georgi Pobedonosets Kilisesi | Sveta Plovdivsua Mitropoliya - papaz Kamen Gerena | Kırcaali | Üç bölümlü, haç kubbeli, gömme çanlı, 20.Asır. | İbadete açık | Kültür abidesi |
| Sv.Uspeniyae Bogorodiçno | Sveta Plovdivsua Mitropoliya - papaz Boyan Sarıyev | Kırcaali Gledka semti | Üç bölümlü bazilika20.Asır | İbadete açık | Kültür abidesi |
| Sv.Yoan Podrom ortaasır manastır komplesi | Kırcaali | Dört köşeli kale suru, beş kuleli, üç apsidli, üç bölümlü haç kubbeli kilise /10-14 ASIR/ duvar resimleri kısmen korunmuş | 2000 yılında yeniden inşa edilmiş. İbadete açık | Şilli kültür abidesi | |
| Cami | Cami İdare Heyeti | Kırcaali | Münareli cami, idare binası | İbadete açık | İyi durumda |
| Şahin Dede türbesi | Sokolsko köyü | Türbe taştan inşa edimiş, mezar taşları var. | İbadet için uygun değil | Türbe ender ziyaret ediliyor/etraf köy ahalisi şimdi Türkiyede yaşamaktadır/. | |
| Hasa Baba türbesi | Baştino küyü | Hasa Baba'nın mezarı kapalı, Hasan Baba suni ve aleviler için aziz kişi. Çocukların sağlığı için dua edilir. | İbadete açık | Nispeten iyi durumda |
